Ljoeba Jakymtsjoek
‘Ontbinding’ (‘Fragmentatie’) en andere gedichten
Ljoeba Jakymtsjoek (1985, Pervomajsk,
district Loegansk) studeerde literatuurwetenschap
en is dichter en scenarioschrijver.
Ze maakte in 2014 het begin van de
oorlog mee toen de separatisten met steun
van Rusland een deel van de Donbas bezetten.
Die oorlog en de ermee gepaard
gaande verwoesting is sindsdien een belangrijk
thema van haar werk. Haar bundel
‘Abrikozen van de Donbas’ (2015) bevat gedichten die net zo relevant zijn voor
de oorlog acht jaar geleden als voor die
van nu. Van het eerste gedicht publiceren
we twee vertalingen, na het origineel. De
eerste is door de vertaler voorgelezen op
een op 31 maart door de PEN georganiseerde
Oekraïneavond in De Balie in Amsterdam,
de tweede is een onderdeel van
de hier gepresenteerde selectie van haar
gedichten.
РОЗКЛАДАННЯ
на східному фронті без змін
скільки можна без змін?
метал перед смертю стає гарячим
а люди від нього холодними
не кажіть мені про якийсь там Луганськ
він давно лише ганськ
лу зрівняли з асфальтом червоним
мої друзі в заручниках —
і до нецька мені не дістатися
щоби витягти із підвалів, завалів та з-під валів
а ви пишете вірші, красиві, як вишиванка
ви пишете вірші ідеально гладенькі
високу поезію золоту
про війну не буває поезії
про війну є лише розкладання
лише літери
і всі вони — ррр
Первомайськ розбомбили на перво і майськ —
безкінечно маятись наче вперше
знову там скінчилась війна
але мир так і не починався
а де бальцево?
де моє бальцево?
там більше не родиться Сосюра
уже більше ніхто з людей не родиться
я дивлюся на колообрій
він трикутний, трикутний
і поле соняхів опустило голови
вони стали чорні й сухі, як і я
вже страшенно стара
і я більше не Люба
лише ба
ONTBINDING
van het oostfront geen nieuws
hoe lang kunnen we nog zonder nieuws?
voor de dood intreedt wordt metaal heet
en daarna mensen koud
praat me niet van jullie Loehansk
er is alleen nog hansk van over
lu is met het rode asfalt gelijkgemaakt
mijn vrienden zijn gegijzeld
ik kan niet meer naar Donetsk
om ze te redden vanonder de grond, de ondergrond, het ondergrondse
terwijl jullie gedichten schrijven, zo mooi als een vysjyvanka
jullie schrijven perfect gladgestreken gedichten
hoge, gouden poëzie
over de oorlog bestaat geen poëzie
in de oorlog bestaat alleen ontbinding
alleen maar letters
alleen de letter r
Pervomajsk is aan stukken geschoten: Pervo en majsk
om opnieuw te lijden zonder eind
opnieuw is de oorlog daar afgelopen
maar de vrede is nog altijd niet begonnen
waar is debaltsevo?
waar is mijn baltsevo?
daar zal geen Sosjura meer geboren worden
geen mens zal daar meer geboren worden
ik kijk naar de horizon
die is driehoekig, driehoekig
en het zonnebloemveld laat de hoofden zakken
ze zijn zwart en uitgedroogd, net als ik
ik ben vreselijk oud geworden
en ik ben geen Ljoeba meer
alleen nog maar ba
Vertaling Lennard van Uffelen
FRAGMENTATIE
aan het oostelijk front wordt onophoudelijk
hoe lang is dat mogelijk onophoudelijk?
het metaal heet vóór de dood
en de mensen worden koud
heb het niet tegen me over Loegansk
het is allang gansk
het loe hebben ze in het rode asfalt gewalst
mijn vrienden zijn gijzelaars
en ik kan netsk doen om ze te bereiken
om ze uit de kelders te halen, van onder het puin
en jullie schrijven gedichten, mooi als borduursel
jullie schrijven ideaal fraaie gedichten
hoogstaande gouden poëzie
over oorlog is er geen poëzie
over oorlog is er alleen maar fragmentatie
alleen maar letters
en die zijn allemaal rrr
Permomajsk is gebombardeerd tot pervo en majsk
opsplitsing in oorspronkelijke deeltjes
opnieuw is daar de oorlog afgelopen
maar de vrede is nog niet gekomen
en waar is mijn deb alts evo?
waar is mijn deb alts evo?
daar wordt geen Sosjoera1 meer geboren
daar wordt geen mens meer geboren
ik kijk naar de horizon
hij is driehoekig, driehoekig
en de zonnebloemen op het veld hebben hun hoofden gebogen
ze zijn zwart en droog geworden, net als ik
al verschrikkelijk oud
en ik ben niet langer Ljoeba
maar ba
VAN OUDERDOM
grootvader en grootmoeder zijn gestorven
ze zijn op dezelfde dag gestorven
op hetzelfde uur
op hetzelfde moment
de mensen zeiden: van ouderdom
hun kip is doodgegaan
hun geit en hun hond
(de kat was niet thuis)
en de mensen zeiden: van ouderdom
hun huis is ingestort
de schuur is een ruïne geworden
de kelder vol aarde geraakt
de mensen zeiden: van ouderdom ingezakt
de kinderen kwamen om grootvader en grootmoeder te begraven
Olja was zwanger
Sergej was dronken
en Sonja was drie jaar
ook zij zijn gestorven
en de mensen zeiden: van ouderdom
een koude wind heeft de gele bladeren afgerukt
en daaronder grootvader, grootmoeder, Olja, Sergej en Sonja begraven
die van ouderdom zijn gestorven
GRANATEN
ademhaling-ontploffing
ademhaling-ontploffing
ik beef van de klinkers
en van de medeklinkers
ik beef van de stille geluiden
en van de ademhaling
ik beef als een esp
als een wesp in de herfst
waar me pijn wacht
mijn witte dood
zonder ontploffing
zonder ademhaling
UITVAARTVERZORGING
deze terrorist lijkt op een struik
hij beeft in de wind en verliest zijn laatste blad
er komt lucht uit zijn neus – hij ademt
een nadeel
voor wie als een struik wil zijn
deze terrorist doet alsof hij sneeuw is
hij is donzig en wit, maar
een warme huid is een nadeel
voor wie doet alsof hij sneeuw is
deze terrorist lijkt op een mooi meisje
en ze glimlacht naar me
ze hoopt dat ik haar zal kussen
misschien zelfs dat ik haar terrorisme
onmiddellijk ga onderzoeken
maar ik houd van jongens – ook weer nadelig voor haar
deze terrorist rijdt in een lijkwagen
met het opschrift ‘uitvaartverzorging’
en inderdaad, zijn verzorging is treurigstemmend
hij is er zelf ook niet blij mee
hij ligt in zijn graf
heel bleek, heel dood
koud als sneeuw
ademt niet, als een struik
hij heeft zijn hart zelfs geleerd stil te houden bij een controleplaats
zijn hart zelfs geleerd stil te staan
en het bleef toevallig helemaal stilstaan
een ideale terrorist
als je zou kunnen geloven dat hij een terrorist is
en geen mens
HIJ ZEGT DAT ALLES GOED ZAL KOMEN
hij zegt: ze hebben onze school gebombardeerd
hij zegt: het voedsel raakt op en er is geen geld meer
hij zegt: de witte vrachtwagens met humanitaire hulp zijn onze enige hoop
hij zegt: granaten van de witte vrachtwagens vlogen juist over ons heen
er is geen school meer
hoe kan het dat er geen school meer is?
is hij leeg? vol gaten? of helemaal verwoest?
wat is er gebeurd met mijn foto op het erebord?
wat is er gebeurd met mijn lerares in de klas?
hij zegt: een foto? kan je foto iemand ene moer schelen?
hij zegt: de school is gesmolten – deze winter is te warm
hij zegt: ik heb je lerares niet gezien, vraag me alsjeblieft niet haar
te zoeken
hij zegt: ik heb je grootmoeder gezien, ze is niet langer met ons
ren allemaal weg
gooi alles erbij neer en ren weg
verlaat je huis, je kelder met potten abrikozenjam
en roze chrysanten op het terras
schiet je honden dood, zodat ze niet lijden
verlaat dit land, ga
hij zegt: praat geen onzin, we gooien dagelijks aarde op grafkisten
hij zegt: alles zal goedkomen, redding komt spoedig
hij zegt: de humanitaire hulp is onderweg
GEBED
onze vader die in de hemel zijt
van de volle maan
en de holle zon
bescherm mijn ouders
van wie het huis in de vuurlinie ligt
en die dat niet willen verlaten
het is net een graftombe
bescherm mijn echtgenoot
aan de andere kant van de oorlog
als aan de andere kant van een rivier
hij kuste altijd
met zijn geweer op een borst gericht
ik draag dit kogelvrije vest
en kan het niet uittrekken
het zit strak om me heen als een huid
ik draag zijn kind in me
en kan het niet naar buiten brengen
want hij heeft mijn lichaam door dat kind in bezit
ik draag een moederland in me
en kan het niet uitspugen
want het stroomt als bloed
door mijn hart
geef ons dagelijks brood aan hen die honger hebben
en laat ze ophouden elkaar te verscheuren
geef ons licht aan hen die bedrogen zijn
en laat ze het licht zien
en vergeef ons onze verwoeste steden
ook al vergeven we onze vijanden die verwoesting niet
en leid ons niet in verzoeking
om ten onder te gaan in deze vreselijke wereld
maar verlos ons van het kwaad
van de last van een moederland
die zwaar is en niet echt nuttig
bescherm
mijn echtgenoot, mijn ouders,
mijn kind, mijn moederland
tegen mij
Vertaling Willem G. Weststeijn
1 Vladimir Sosjoera (1898-1965), belangrijk Oekraïens dichter, geboren
in Debaltsevo.