Robbert-Jan Henkes


Tsjeboerasjka





Tsjeboerasjka is een grootorig, wollig en goedgelovig wezentje uit een ver land dat in 1966 per ongeluk in een krat sinaasappels in Rusland belandde. Omdat hij aan wal eerst de hele tijd omtuimelde van de slapende ledematen werd hij Tsjeboerasjka genoemd, wat Omtuimelaartje betekent. Hij solliciteerde bij de dierentuin maar werd afgewezen omdat hij onbekend was aan de wetenschap. Al snel sloot hij vriendschap met een onberispelijk geklede en uiterst vriendelijke krokodil, genaamd Gena, die mogelijk een nazaat was van de even onberispelijk geklede maar uiterst onvriendelijke krokodil die een halve eeuw eerder de straten van Petersburg onveilig maakte, getuige het relaas Krokodil van Kornej Tsjoekovski. Het leven wordt Tsjeboerasjka en Gena zuur gemaakt door madame Sjapoklak (genoemd naar een inklapbare hoge hoed) en haar dievende rat. De avonturen die ze beleven werden in meerdere, razend populaire boeken opgetekend door de onlangs overleden schrijver Edoeard Oespenski (22 december 1937 – 14 augustus 2018), die ook de chroniqueur was van de minstens even populaire avonturen van de kat Oompje Fjodor en zijn vrienden in het dorp Prostokvasjino (Karnemelxtel). Nog populairder dan beide series boeken werden de animatiefilms die ernaar gemaakt werden, over Prostokvasjino drie langere tekenfilms (1978-1983) en over Tsjeboerasjka vier meerdelige stopmotion-poppenfilms (1969-1983). Het wollige wezentje is sindsdien alleen maar populairder geworden, en is in op een onzalig gegeven moment gekloond met het Russische icoon de beer, waardoor er een soort hybride mascotte is ontstaan die is ingezet voor meerdere Olympische merchandising-doeleinden. Hij is ook populair in Japan en heeft net als zijn schepper in vele talen een eigen Wikipedia-pagina waar van alles te vinden is, zoek maar op. Het eerste Tsjeboerasjka-boek is ook in het Nederlands vertaald, door Katja Vos als Krokodil Genna en zijn vrienden en tweemaal uitgegeven, door Bert Bakker in 1984 (van ‘Ed Uspenski’) en door de nieuwe baas van Bert Bakker, Prometheus, in 2001 (van ‘Edoeard Oespenski’). Het heeft blijkbaar niet veel succes gehad, want geen van beide uitgaves zijn zelfs maar op boekwinkeltjes.nl te vinden.

Is Tsjeboerasjka de Russische Mickey Mouse? Qua orengrootte, iconiciteit en populariteit zijn ze zeker te vergelijken. Van karakter verschillen ze nogal. Mickey Mouse is braaf, en alleen maar te pruimen als tegenspeler van de onovertroffen driftkikker Donald Duck. Tsjeboerasjka is naiëf en altijd opgewekt, Gena een piekeraar, en Madame Sjapoklak is wel gemeen maar nooit akelig. Al worden er leuke grappen in gemaakt, ademen de animaties een wat brave Sovjet-sfeer en zijn niet zo gezagsondermijnend als bijvoorbeeld de tekenfilms die er over Karlsson van het dak zijn gemaakt, en ook zo bijzonder als de Russische Winnie-de-Poeh (Vinnie Poech) en de Prostokvasjino-verhalen zijn ze niet.

Maar wat de Tsjeboerasjka-animaties wel hebben, is een tweetal levensliedjes die diep in de Russische volksziel zijn doorgedrongen en die iedereen, oud en jong en daartussenin, zal kunnen meezingen. Ze worden in de serie vertolkt door krokodil Gena op muziek van V. Sjaïnski en met een tekst van Aleksandr Pavlovitsj Timofejevski. De liedjes, hieronder meezingbaar en betekenis-equivalent vertaald, zijn op YouTube te bekijken en beluisteren, de eerste, ‘День рождения’ (‘Verjaardagslied’) uit 1971 op www.youtube.com/watch?v=Ejx38VZdb7I, en de tweede, ‘Голубой Вагон’ (‘Blauwe treinwagon’) uit 1974 op www.youtube.com/watch?v=XVDkdvEplrQ. Leer de Nederlandse tekst zingen en verbaas je Russische vrienden!



verjaardagslied



In hun hoeden en jassen
Rennen mensen door plassen
En op straat stroomt het water voorbij,

En ik kom mensen tegen
In de wind en de regen
Die mij vragen: Wat doe jij zo blij?

Want ik speel liedjes op mijn trekzak
En de mensen kijken raar.
Ach waarom is mijn verjaardag
Toch maar eens per jaar?

En een tovenaar stopt er
In een lichtblauwe copter
Met een kaartje voor de bioscoop.

Voor zijn motor gaat starten
Wenst hij mij nog van harte:
Ik krijg vijfhonderd ijsjes cadeau.

En ik speel liedjes op mijn trekzak
En de mensen kijken raar.
Ach waarom is mijn verjaardag
Toch maar eens per jaar?




blauwe treinwagon



Traag maar onherroepelijk verstrijkt de tijd,
En hem achterhalen doe je niet.
Denken we aan vroeger nu en dan met spijt,
’t Beste ligt nog steeds in het verschiet.

Laken, een lakentje, net zo glad, ligt ons pad,
Helemaal uitgespreid tot de horizon.
Iedereen, iedereen, hoopt op dit, hoopt op dat,
In onze wondere blauwe treinwagon.

Als je iemand nergens om hebt pijn gedaan,
Gaat dat ook weer over op den duur.
Nieuwe avonturen komen er weer aan:
Machinist, gooi kolen op het vuur!

Laken, een lakentje, net zo glad, ligt ons pad,
Helemaal uitgespreid tot de horizon.
Iedereen, iedereen, hoopt op dit, hoopt op dat,
In onze wondere blauwe treinwagon.

Onze treinwagon rolt door met jou en mij,
Toe maar, machinistje, sneller maar!
Ach waarom gaat deze dag ook weer voorbij?
Waarom duurt het nooit eens een heel jaar?

Laken, een lakentje, net zo glad, ligt ons pad,
Helemaal uitgespreid tot de horizon.
Iedereen, iedereen, hoopt op dit, hoopt op dat,
In onze wondere blauwe treinwagon.
Iedereen, iedereen, hoopt op dit, hoopt op dat,
In onze wondere blauwe treinwagon.




<

TSL 82

>