Tijdschrift voor Slavische Literatuur

u.s.a., new orleans, de bourbonstraat

De zon schijnt nog, maar in de Bourbonstraat staan de stoepiers¹ al, zij grijpen de voorbijgangers bij hun mouw, trekken ze de smalle deuren in. Aan beide kanten van de straat zijn deze deuren, achter elke deur is een bar, in elke bar is jazz. Bourbonstraat – straat van de jazz.

Enkele bars hebben danseressen. Op een foto bij de ingang staan meisjes in Spaanse kostuums en balletrokjes afgebeeld. De stoepier gilt met scherpe stem: ‘Hé! Ouwe jongen! Hierheen! Nieuwe girls, je hebt ze nog niet bewonderd, ouwe jongen!

In de tweede helft van november is het in New Orleans warm, de mensen hebben colberts en zomerkleren aan. De zuidelijke avond valt plotseling in, zonder voorbereiding, zonder schemering in de ouderwetse huizen met getraliede balkons, lijkend op zwart kant.

Wij gaan de bar in, vier buitenlanders, Russen. We worden geleid naar het eind van een lange kamer, die smal is als een kegelbaan. Over de hele lengte is een balustrade, links achter de balustrade staan tafeltjes voor bezoekers, rechts is een podium in een diepe nis. De nis is rood bekleed en helder verlicht. In de bar is het halfdonker, de doffe lampjes in de vorm van sterretjes branden nauwelijks, in de tabaksrook druipen kaarsen op de tafeltjes. In het halfduister slurpen de bezoekers van hun cocktails en de diensters bewegen als snelle schaduwen en alleen de holte van het podium staat in vuur en vlam als een rood hol.

In deze bar zijn geen girls. In het rode hol werken vier musici. Hun instrumenten zijn: klarinet, saxofoon, vleugel en een een of ander aggregaat, waarvan ik de naam niet ken, dat de meest uiteenlopende geluiden produceert, van hels gefluit tot gedonder, dat doet denken aan kosmische catastrofes. De vier musici werken in het zweet huns aanschijns, rood zweet stroomt over hun niet meer jonge, bezorgde gezichten, ’t zijn geen acteurs, geen toneelspelers, ’t zijn gewoon musici en ze proberen niet hun bezorgdheid achter een glimlach te verbergen. De concurrentie is groot – hoeveel van dergelijke muziekgezelschappen maken er geen lawaai in de Bourbonstraat en hoeveel musici zijn er niet, die niets te doen hebben, die geen werk hebben en die bereid zijn wat je maar wilt waar je maar wilt te spelen… De vier musici in de vlammende nis doen hun uiterste best. Van tijd tot tijd gaat één van hen naar de microfoon toe en brengt een liedje. Met name ‘brengt’, en niet ‘zingt’: zo ijverig volbrengt hij ’t, en zo weinig stem heeft hij. Hij heeft eigenlijk helemaal geen stem, maar de drie anderen applaudisseren eensgezind en roepen: ‘Ja, dat is me nog eens zingen! O kerel, wat zong hij goed!’ – en hiermee moedigen ze de toehoorders aan mee te applaudisseren.

‘Ik zou je willen ontvoeren naar het einde van de wereld’, zingt de een. ‘Ik voel verdriet als ik jou niet zie’, zingt de ander. ‘Er zijn geen grenzen aan mijn liefde’, zingt de derde hartstochtelijk, terwijl hij zijn mond dicht bij de microfoon brengt. Na al deze liedjes, die bijna niet van elkaar te onderscheiden zijn, – is er een nieuwe explosie van gerommel, geknars, gerinkel en zijn er bomontploffingen en gekrijs van waanzinnige zagen.

‘Dream room’ heet de bar. Dream room? Wij vertalen het zo: kamer van dromen. Kamer van visioenen… Een vijfde komt op, een neger met een rood colbert aan. (Hij danst) Het is onbegrijpelijk hoe hij gebouwd is, zijn uiteinden buigen naar alle kanten, zijn voetzolen raken de grond niet, voor hem bestaat de wet van de zwaartekracht niet, dit is meer een middelpunt dan een dans. Men klapt voor hem – hij buigt niet, hij glimlacht niet, hij gaat door met dansen. De musici versnellen hun tempo en de neger versnelt zijn tempo. De muziek wordt steeds doller (en de neger danst ook steeds doller), het is alsof het hem geen enkele moeite kost, hij is opgegroeid in muziek, hij is één met deze dolle muziek – hij en zijn knieën en zijn voetzolen, – en wie zal het zeggen, misschien zal hij eens tijdens een dans aan een hartaanval sterven, – zijn gezicht is treurig en trots.

En toen kwam degene die in hoge mate dit alles kon waarderen, die ’t volledig kon beleven, die ervan kon genieten met elke cel van haar wezen. Dat was een lang meisje met een door witte krullen omkranst hoofd, met een zwarte jurk en met goedkope sieraden. Zij stond bij een tafeltje en keek trots rond alsof ze vroeg: ‘Ja, zien jullie wel hoe mooi ik me heb aangekleed? Zij had iets dorps, iets onervarens, ondanks haar watergolf en al die snuisterijen. Zij gingen aan het tafeltje naast ons zitten, zij en haar metgezel, een eenvoudige jongeman met een donkere das en glad gekamd haar. Er werden cocktails gebracht, maar het meisje begon niet te drinken. Zij legde haar grote werkhanden met muntjesarmbanden en ringen op tafel neer en wendde haar goedige, eenvoudige gezicht naar het podium. Zo was ook haar hele leven op haar getekend: hoe zij de hele dag gewerkt had met deze grote, sterke handen, hoe ze net zo vlijtig en bezorgd had gewerkt als deze musici, maar hoe ze ’s avonds een nette japon had aangetrokken, die ze gekocht had van haar zelfverdiende geld, hoe ze zich had getooid zo goed ze kon en hoe ze was gekomen om zich te vermaken. En die bereidheid tot elke vreugde, die men haar bood, was op haar gezicht te lezen.

‘O, Tommy, kijk! Kijk Tommy!’, schreeuwde ze en ze klapte wanhopig, ervan overtuigd dat men haar iets uitmuntends had geboden… De jongeman schaamde zich, met zachte stem zei hij haar iets en probeerde hij haar verrukking te temperen. Ze luisterde niet.

‘O, klap voor hem! Kijk, wat hij doet… Bravo!, begon ze buiten zichzelf te schreeuwen, waarbij ze haar armen boven haar hoofd hief. De vuurrode gloed van het podium gaf haar handen en haren een roze kleur. Ongetwijfeld was dit voor haar de kamer van dromen, het reservoir van paradijselijke dromen! Zij wisten wat ze deden, toen ze hun zaak zo noemden en toen ze die sterretjes ophingen.

En begrijpend, dat hier de belangrijkste persoon aanwezig was, die hun kunst als geen ander waardeerde, raakten de musici door dolle heen en overtroffen zichzelf in hun ijver en gedonder, en de neger overtrof zichzelf, in onze ogen begon hij letterlijk in stukjes te breken. Hij brak in stukken, maar zijn lippen werden blauw en hij danste, danste, danste en de toeschouwers kregen van zijn lange dansen al pijn in hun hart en van het feit dat hij niet ophield , hij en de musici, zij alle vijf beulden zich af om een zo groot mogelijke waardering bij het meisje met de snuisterijen teweeg te brengen. En de andere toeschouwers waren al volledig uitgeput, en zij juichte en juichte alsmaar.

Pas toen zij ophield met schreeuwen en klappen en zij haar opgewonden hoofd op haar arm liet zakken, staakten zij hun waanzin. De neger ging weg, maar de man met de klarinet ging naar de microfoon toe en zong een liedje. ‘Welterusten’, zong hij, ‘God helpe je!’ En het meisje, vermoeid, klapte dromerig in haar handen en glimlachte en de jongeman met de donkere das nam haar mee de bar uit.

Wij gingen ook naar buiten, naar de smalle Bourbonstraat met z’n kleurige reclames. Uit alle deuren rommelde, floot, miauwde jazz. De stoepiers met hun geruite overhemden stonden in de deuren. Wij haalden het meisje in. Zij liep zwaar stampend op haar naaldhakken. Zij had een brede rug en een kortgeknipt, sterk achterhoofd, haar Tommy leek een jongen naast haar. Zij liep te zingen. ‘Welterusten’, zong ze gedachteloos, ‘welterusten, God helpe je.’