Tijdschrift voor Slavische Literatuur

Kees Mercks

Jiří Weil in Moskou

In het najaar komt bij uitgeverij Cossee Weils roman De hartslag van Moskou uit, een roman die zich afspeelt in Moskou 1934. Over de Nederlandse titel wordt nog gedebatteerd, want de oorspronkelijke, Moskva hranice, die ik heb vertaald als Grensplaats Moskou, werd vooralsnog om commerciële redenen afgewezen, hoewel die mijns inziens precies de lading dekt: Moskou op de beschavingsgrens tussen Europa en Azië, een thema dat door de hele roman speelt. De roman is autobiografisch. In de figuur Fischer tekende Weil min of meer zijn eigen lotgevallen op toen hij in 1934-35 in de Sovjet-Unie was en daar ook in conflict kwam met de communistische partij, waar Stalin de scepter zwaaide. Het politieke klimaat werd vertroebeld door de moord op Kirov, Stalins politieke rivaal in Leningrad. De eerste zuiveringen vonden al plaats, al golden die vooralsnog ‘kleinere’ figuren. De Moskouse processen zouden spoedig volgen, maar toen was Weil alweer veilig terug in Tsjecho-Slowakije, waar hij aan zijn roman over deze periode begon.

In het onderstaande fragment zien we de hoofdpersoon, Ri, voor het eerst in de Sovjet-Unie en wel in Moskou. Zij is Tsjechische van Duitse (Oostenrijkse) afkomst en groeide op in een Moravisch plaatsje waar haar vader een fabriek had. Ze voelde zich er niet op haar gemak en toen ze daar een zionist ontmoette, volgde ze hem naar Palestina, waar men probeerde de Grote Joodse Droom te verwezenlijken. Ze werkt er in een kibboets, maar raakt algauw gedesillusioneerd door het harde leven aldaar en besluit terug te keren naar Europa. Daar ontmoet ze een andere man, Robert (van Poolse afkomst), die als technicus een baan vindt in Moskou. In de Sovjet-Unie wordt getracht een andere Grote Droom te verwezenlijken. Ze volgt hem enige tijd later. In het gekozen fragment doet zij haar eerste poging om boodschappen te doen in de Insnab, een winkel voor buitenlanders. Ze doet dat in gezelschap van een Amerikaanse, Lou. Polja is een Russische jonge vrouw, secretaresse van Robert en zeer onder de indruk van westerse spulletjes. Het wordt al met al een hele onderneming...