Tijdschrift voor Slavische Literatuur

Lieve Masja,

Ik schrijf je mijn derde of vierde brief vanuit mijn ballingsoord. Mijn droef verlangen naar jou groeit met iedere dag dat wij gescheiden zijn. Hier Poesjkin uit het hoofd:

'k Herinner mij je teedre blik,
Je schoonheid is in mijn gedachten;
Mijn hart blijft ieder ogenblik
Van de verbanning op haar wachten... ³

Van deze verzen moet ik huilen en nog van het een en ander. Toen ik vertrok, was het of er een zware deur achter mij dichtviel. Ons leven samen is als een droom voorbijgegaan, of ben ik in slaap gevallen en is Tambov mijn nachtmerrie? Je ziet hoe moeilijk ik het heb. Hoe het met jou gaat - ik heb geen idee. Ik stel me voor, wat Totka⁴ en jij aan het doen zijn. Hoe gaat het met hem? Op de een of andere manier is alles vreemd, ver en onnodig geworden. Allen jij bent in mij aanwezig - als de oorzaak van mijn heimwee, als een levende kwelling en een onbereikbare troost... [ ... ] Ik werk aan 'Jepifan '.⁵ Ik stuur je 'De Antisexus'.⁶ Er zou nog een voorwoord bij kunnen - stroop voor de uitgever - als het maar in de bundel komt. Dit moet Molotov⁷ nadrukkelijk worden gevraagd.

[ ... ]

Maria en Totik,

Wanneer deze brief jullie bereikt, is het al nieuwjaar. Lievelingen, een gelukkig nieuwjaar - met nieuwe verwachtingen, nieuwe liefde voor een oude echtgenoot, nieuwe en diepe blijdschap! .. Tijdens de jaarwisseling heb ik 'De weg van de ether'⁸ afgemaakt!

Vanochtend teruggekeerd van een inspectietocht. Het is nu vijf uur in de middag. Mijn neerslachtigheid heeft mij weer stevig in haar greep, ik ben weer in "Tambov', een plaatsnaam die in de toekomst voor mij een symbool zal worden, een naam als een kwade droom in de pikdonkere nacht van Tarnbov, die 's ochtends verdreven wordt door de hoop op een weerzien met jou ...

[ ... ] Ik ben begonnen het beleidsplan voor dit jaar uitte voeren. Eris geweldige weerstand tegen mijn manier van werken - ik eis veel geld voor technici. Als mijn plan niet aanvaard wordt, stel ik mijn ontslag aan de orde. Zonder technici kun je niet werken, ik wil geen verantwoordelijkheid dragen voor iets dat van te voren tot mislukken is gedoemd, omdat men een nuchter plan niet wil accepteren ...

Geef wat ik gestuurd heb zo snel mogelijk aan Molotov (Directeur uitgeverij 'De Jonge Garde'). Waarom hebben ze 'De weg van de ether' voor de derde maal aan iemand ter beoordeling gegeven? Verdomme! Laten ze het accepteren of retourneren.?

Ik heb geen tijd om in Tambov te sterven:
Hier vergeet je, vers/aapje
De dartele muze!
(Poesjkin)¹⁰

Ik stop, mijn werk over het Wolga-Donkanaal van Peter¹¹ ligt op mij te wachten. Er is erg weinig historisch materiaal, ik moet mij weer verlaten op mijn 'muze': zij alleen blijft mij nog trouw.

[ ... ] Honderdvijftig bladzijden lang heb ik mijn muze geweld aangedaan in 'De weg van de ether'. Zolang ik een hart heb, hersens en die duistere scheppingsdrang, laat mijn 'muze' mij niet in de steek. Met haar ben ik werkelijk één. Zij is de drift van mijn ziel. Schrijf alsjeblieft.jouw brieven zijn goud waard, zij zijn jouw stem en die van mijn Totka ...

[ ... ] Heb je een contract met De Jonge Garde gesloten? Hoe liep het met Popov?¹² Ik ben begonnen een keuze te maken uit mijn gedichten ...¹³ Ik wordt daarbij gehinderd door een vreselijke hoofdpijn zoals ik nog niet eerder heb gehad. Waarschijnlijk heb ik kou gevat of te hard gewerkt.

[ .. ] Je zult het niet geloven, maar 'De sluizen van Jepifan' zijn af. Maar ik kan het nergens laten uittypen, want op kantoor is het op dit moment niet toegestaan om vreemd werk uit te laten typen ... Peter laat de bouwmeester van de sluizen, Perry, in de marteltoren op een vreemde manier terechtstellen. De beul is een homoseksueel. Het zal jou wel niet aanstaan. Maar zo moet het. Wat vind je van deze verzen:

Ik zit ernaast, ik ben het vergeten. Erg oud, maar mooi. Dat schreef Ferry, toen hij nog de verloofde van Mary Carborund was. Later werd zij de vrouw van een ander. Nog later stuurde zij vanuit Newcastle een brief naar Jepifan die de wojewoda tussen de spinnen achter een icoon legde, want Perry was in Moskou gestorven. De sluizen werkten niet. Het volk weigerde werk of zocht zijn toevlucht in kloosters en leefde in afgelegen oorden als kluizenaar in grotten. Zo zien 'De sluizen van Jepifan' eruit. Ik heb ze in een ongewone stijl geschreven, deels in zwaar kerkslavisch. Dat zal velen niet bevallen. Mij ook niet, maar zo is het geworden ...

[ ... ] Met moeite heb ik een nieuw onderkomen gevonden (dat oude mens daar stookte helemaal niet), hoewel er in Tambov veel woningen en kamers zijn. Ze zien me aan voor een bolsjewiek en zijn ergens bang voor. 't Is een burgerlijke stad hier, echt provincie, overal bedelende oude vrouwtjes.

Ik mis je. Mijn enige troost is - brieven aan jou schrijven en 'De weg van de ether' opnieuw afmaken.

Op Bureau Grondverbetering is het afschuwelijk. Nu ben ik alleen met mijn eigen ziel en oude kwellende gedachten. Maar ik weet dat alles wat goed en waardevol is (literatuur, liefde, een oprecht idee), dat dit alles ont-staat uit eenzaamheid en lijden. Daarom hoor je mij niet mopperen over mijn kamer- mijn gevangeniscel - en over mijn troosteloze stemming ...

Soms denk ik dat ik geen maatschappelijke toekomst heb, maar een toekomst die alleen voor mijzelf waarde heeft. Alles is zwaar en zinloos, er is geen perspectief, alleen saai en moeilijk werk, dit eindeloze, dode "Tambov'.

[ ... ] Herinner je je die jaren? De ellende, het vuil en de tederheid? .. Zal dat echt zo blijven, een leven lang? Denk alsjeblieft niet dat ik zeur, Maria, het schrijven van deze brief brengt mij verlichting. Wat moet ik anders?

[ ... ] Ja, Tambov is een teleurstelling, ons leven is er niet beter op geworden. Maar of ik in Tambov blijf of terugga, hangt niet alleen van mij af. In Tambov proberen ze mij te houden en wat ik ook uithaal, ze jagen mij niet weg, wat ik wel zou willen ... [ ... ] Door de hoogste leiding wordt ik 'aanbeden': kijk, zeggen ze, een echte chirurg, de man die we zochten. Maar ik leg het naast me neer, ik weet wat complimenten van chefs waard zijn.

[ ... ] De tijd scheidt ons, de sneeuw valt in hopen. Lieveling, wat ben je nu aan het doen? Komt echt aan alles een eind? Is de mens echt een dier, en mijn antropomorf bedenksel alleen maar een hersenschim? Ik heb het moeilijk, als was ik ingemetseld in een muur. Luister, Maria, zoek naar eigen inzicht gedichten bij elkaar. Ik kom en zal ze meteen nakijken, uitzoeken en aan Molotov geven ... Ik weet dat hij een onuitstaanbare zeurpiet is ...

[ ... ]

Maria, ik wil met je praten ...

Voor alles - ik ben Kirpitsjnikov¹⁴ niet. En wel hierom. Mijn idealen zijn eenvormig en constant. Ik zou geen literator zijn, als ik alleen mijn onveranderlijke ideeën uit de doeken zou doen. Ik zou niet gelezen worden. Ik moet mijn gedachten variëren en banaal maken, zodat mijn werk aanvaardbaar wordt. Voor alles banaal maken! Als ik echt het bloed van mijn hersens in mijn werk zou stoppen, zou het niet gedrukt worden. Nu zul je begrijpen waarom Kirpitsjnikov in Riverside verliefd werd op het burgermeisje Ruth. Kirpitsjnikov lijkt maar ten dele op mij.

Mij met mijn werk verwarren is gewoon idioot. Mijn ware ik heb ik nog nooit aan iemand laten zien en dat zal ik ook niet gauw doen. Daar zijn veel gewichtige redenen voor, maar de belangrijkste is, dat niemand mij echt nodig heeft. Je hebt gelijk, dat M.A. Kirpitsjnikova meer waard is dan haar man, als vrouw en als mens. Ik heb haar met opzet zo bescheiden en bijzonder gemaakt...

'De sluizen van Jepifan' worden uitgetikt, maar het gaat langzaam. Aan wie moet ik ze sturen, aan jou of aan Molotov?

1927

Lieve Moesjal,

Ik stuur je 'De sluizen van Jepifan'. Ze zijn nagekeken. Geef ze onmiddellijk aan de juiste persoon. Laat Molotov en Roebanovski weten dat er aan mijn taal niets veranderd mag worden. Dat ze nergens aan sleutelen ...

Hoe gaat het met je en wat eet je met Totka?

Ik schrijf zo veel, dat mijn hand er nu van trilt. Ik zou graag een weekje met je op adem komen, desnoods een dag of drie. Geld heb ik niet, anders zou ik zonder toestemming een dag of wat naar Moskou gaan ...

Misschien dat ik binnenkort voor zaken naar Kozlov moet en dan kom ik voor een dag naar huis. Maar makkelijk zal het niet zijn; je hebt er geen idee van hoe ze hier op het geld zitten. Ik moet nodig naar Kozlov om iets in orde te maken, maar ik krijg maar twee dagen en 15 roebel (van Tarnbov naar Kozlov is 60 werst). Toch zal ik proberen om voor een dag naar Moskou te komen. Ik mis jullie verschrikkelijk, ik heb er nachtmerries van.

[ ... ]Liefde is de maat waarmee je de levensgaven van de mens kunt meten; maar ondanks alles is zij slechts in geringe mate seksualiteit. Liefde is verschrikkelijk scherp; wie liefheeft ziet door de ander met al zijn gebreken heen en is niet zuinig met bewondering ...

Liefde heeft met eigendom niets van doen. Het huwelijk waarschijnlijk wel. Het huwelijk - de sociale implicatie van de liefde - is het resultaat van materiële relaties tussen mensen; zo zit het. Maar als iedere natuurkracht kun je de liefde ook anders aanwenden. Het is als met elektriciteit: je kunt ermee doden, je kunt er een licht mee ontsteken boven de hoofden, je kunt er de mensheid mee verwarmen ...

[ ... ] Ik vind datje niet het recht hebt om een opdracht door te strepen die niet door jou is geschreven. Wanneer het boek met opdracht is uitgekomen, heb je de mogelijkheid en het recht om je publiekelijk, in krant of tijdschrift, van de opdracht te distanciëren ...¹⁵ Ik denk, ik weet zeker, dat je boos bent op Molotov, ik geloof dat je iets dwars zit, hij haalt allang allerlei streken uit. Wat lastig, dat ik zo ver weg ben. In Moskou is het vast een prachtige winter' Ik doe al het mogelijke om voordat de bundel uitkomt naar je toe te komen. Ik dank je hartelijk voor het toesturen van de drukproeven.

Nu herinner ik mij weer de verzen die ik in de vorige brief door elkaar haalde: ... 't Vermogen tot beminnen, kommervol en zwaar-

De waarborg voor een ziel, bemind door God ...

Dat is uit 'De sluizen van Jepifan': Ik denk erover een korte autobiografische novelle te schrijven (kindertijd, 5-12 jaar, zo iets).¹⁶ Misschien schrijf ik een korte fantastische vertelling op het thema 'hoe de geschiedenis begonnen is en wanneer zij zal eindigen'. De titel wordt natuurlijk anders.¹⁷

Mijn leven is vastgelopen, ik denk alleen nog, rook en schrijf...

[ ... ] Brieven aan jouw zijn mij een grote troost. Werkelijk, ze nemen de plaats in van een gesprek. Ik wacht op jouw brieven ...

Kusjes voor Totik, een pakkerd en een ritje op mijn rug zie ik in een ver verschiet. Vaarwel verre bruid, zorg voor onze eerste en enige zoon.

[ ... ] Ik ben omringd door slechte mensen (maar ik werk met ze, zoals je begrijptl), ben verwilderd en geniet alleen van mijn eigen abstracte gedachten. Mijn reis langs de districten was zwaar. .. Het leven is zwaarder dan iedere fantasie, mijn lieverdje. Op mijn tocht langs gaten en gehuchten heb ik zulke droeve dingen gezien, dat ik niet geloofde dat er ergens iets bestaat als het rijke Moskou, kunst en proza. Maar ik denk dat echte kunst, een echte gedachte alleen in zulke gaten en gehuchten kan ontstaan. Maar toch is het leven hier treurig,je schaamt je zelfs voor het kleinste geluk ... Laat maar ...

... Het lot heeft mij een lieve vrouw gezonden
Voor altijd is mijn hart met haar verbonden ...

[ ... ] Wat een hartvochtig en zinloos lot om mij voor onbepaald lange tijd van mijn geliefde te scheiden. Mij troost dat ik ook voor mijn kind leef en, denk ik, ter wille van jullie de wreedste kwelling kan doorstaan ...

[ ... ] Ik sluit 40 gedichten bij en vraagje om letterlijk de volgende stappen te nemen: 1. Geef ze allemaal aan Molotov en vraag hem ze als een apart boekje uit te geven; 2. Ik heb niet veel gedichten uitgezocht, maar daar staat tegenover dat ze, volgens mij, van hoge kwaliteit zijn;

3. Als jij of Molotov het nodig vindt om deze gedichten aan te vullen met andere ( uit mijn bundel), dan kunnen jullie dat naar eigen inzicht doen; 4. Geef het bundeltje een eenvoudige titel, 'Gedichten' of iets dergelijks; 5. Het bundeltje kan worden voorafgegaan door een voorwoord, maar dat hoeft niet; regel het met Molotov;

6. Het bundeltje moet zo snel mogelijk worden uitgegeven, alle onduidelijkheden en vragen moeten jullie zelf oplossen, dus zonder mij - om geen tijd te verliezen. Ik ben van te voren met alles accoord (want ik vertrouw je).

Dat is het. Handel snel en energiek, Jet niet op kleinigheden en maak je niet druk. Wees zelfstandig (dat wil zeggen bij het nemen van beslissingen) en ga op het doel af - de snelle uitgave van het bundeltje ...

[ ] Ik vertrek binnenkort definitief en voorgoed uit Tambov.

[ ] Het is hier al zover gekomen, dat ik rechtstreeks bedreigd word. Ik schrijf je niet graag over dit soort dingen en houd het kort. We hebben belangrijker zaken aan ons hoofd dan onbenullige Tambovse kwesties. Maar toch zeg ik je dat werken hier absoluut onmogelijk is. De waarheid is aan mijn zijde, maar ik ben alleen en mijn tegenstanders zijn met duizenden en behoren allemaal tot dezelfde kliek (Tambov is een Gogoliaanse provincie). Onzin natuurlijk, maar ik heb gewoon geen zin om mijn energie te verspillen. Ik heb hier al genoeg energie verbruikt.
Het Bureau Grondverbetering zal mij natuurlijk niet laten gaan. Het Volkscommissariaat van Landbouw zal allerlei protesten laten horen en mij terugjagen. Maar mijn besluit is genomen. Werken is hier gewoon gevaarlijk. Ze zullen een toevallige technische misser aangrijpen om een campagne tegen mij te beginnen die ik niet overleef. Met z'n allen zullen ze mij verpletteren.

[ ... ] Vandaag heb ik een geweldig gevecht gevoerd mettegenstanders van daadkracht en gezond verstand. En, weet je, tegen mij werden de volgende woord-en gesproken: 'Platonov, daar kom je niet zomaar vanaf... '

Laten we ophouden over die narigheid, lieve bruid, mijn eeuwig geluk! Twee dagen geleden heb ik iets verschrikkelijks meegemaakt. Ik werd 's nachts wakker (ik heb een hard en ongemakkelijk bed) - een late maan scheen flauwtjes - toen ik aan de tafel bij de kachel waar ik meestal zit, mijzelf zag. Dit is meer dan doodsangst, Masja. Liggend op mijn bed zag ik, hoe diezelfde ik aan tafel zat en met een vage glimlach haastig schreef. Waarbij die schrijvende ik niet een keer zijn hoofd ophief en ik mijn eigen ogen bij hem niet kon zien. Toen ik op wilde springen of schreeuwen, gehoorzaamde mijn lichaam niet. Ik richtte mijn blik op het venster, maar zag daar een gewone vale nachtelijke hemel. Toen ik weer de andere kant opkeek, zag ik mijzelf niet meer.

Ik kan het beeld nog steeds niet van mij af zetten en een vreselijk voorgevoel laat mij niet meer los. Er is veel merkwaardigs op de wereld. Maar dit gaat alle verstand te boven. Ik weet niet waar - in Moskou of in Tambov - heb ik ook een droom gehad waarin ik met Michail Kirpitsjnikov¹⁸ sprak (ik werkte toen aan 'De weg van de ether') en een dag later liet ik hem sterven. Iedere dag zit ik lang te werken om meteen op mijn bed te ploffen en in slaap te vallen ...