Tijdschrift voor Slavische Literatuur

NOOIT MEER

Nooit meer
dachten wij –
nooit meer
hoeven oude mensen verdriet te hebben.
Nog even,
en ze houden zich
alleen nog maar bezig met,
hoe vind je een geur uit
voor een nieuw parfum –
een verfijnd aroma
van de papieren krant,
die je laatst
gelezen hebt,
toen je je mid-life crisis
aan het doormaken was:
dat is wanneer
alles je weer irriteert,
als in je tienerjaren,
alleen de hoop en de kans
op verandering
is veel kleiner.
Na al deze
in de encyclopedie opgenomen
perioden van ontevredenheid met het leven
zou de levendige en vreugdevolle ouderdom
moeten aanbreken –
een goedmaking
die je gaat delen met je kleinkinderen,
waarbij je erop wijst
dat er nooit meer,
nooit meer
iemand nog zal luisteren
naar seniele klachten
over verschrikkingen en moeilijkheden,
over waarheid en geloof,
over eer en glorie,
zoals jij moest luisteren
als kind.
En toch,
er is nog geen dag voorbij van de oorlog,
en wij zijn allemaal
weer oude mensen geworden,
en nog geen twee maanden
zijn er voorbij,
en het verdriet
heeft weer wortel geschoten in ons
en zal ons nu voor altijd dienen
in waarheid en geloof.


* * *
Wanneer
zonder je ogen open te doen,
je ʼs nachts opstaat voor het toilet,
voel je de verschrikking
van de zwangere vrouw in Marioepol –
die alomvattende angst,
die zelfs ver uitgaat boven
de angst voor mogelijke kanker
of voor een vallende zware kroonluchter
middenin een kerk
of een balzaal –
ze hebben ons verteld
dat geluk is, dat je naar bed gaat
met dezelfde man elke avond,
dan sta je niet stil bij anticonceptie –
en we hebben geantwoord:
ʻNEE – geluk is afwisseling, maar beschermdʼ.
Nu dit of een ander verloren geluk
van de vrouwen onder vuur en belegerd
met afschuw in je opspringt,
zoals de borsten uit haar push-up puilden
bij het meisje in de bar gisteren:
ze zwaaiden zorgeloos heen en weer
bij een lach en een sigarettenhaal,
maar een man zat met zijn rug naar haar toe,
met zijn handen voor zijn gezicht,
in de herhaling van de kootjes stond getekend:
zo worden ze niet geboren
de mensen
zo sterven
de steden.


SINDS

Sinds de oorlog begon,
weet ik zeker
waarom vrouwen hun lippen opmaken,
waarom zij
mooie strikken doen
om de kistjes
met hun zenuwen
en om de doosjes
met hun pandorarampen.
Sinds de oorlog begon,
weet ik zeker
waarom vrouwen
hun haren epileren
en voor gellak op hun nagels zorgen
en met die nagels
het kleinste
brandplekje
op het fornuis wegkrabben.
Sinds de oorlog begon,
weet ik zeker
waarom vrouwen
kanten ondergoed dragen,
en dan op hun knieën gaan,
om ook het verste hoekje
van het toilet
zo te poetsen,
dat je ervan
kunt eten.
Sinds de oorlog begon,
weet ik zeker
waarom vrouwen
roken en lachen
met dure
zonnebrillen op,
volgens alle regels
religieuze feestdagen voorbereiden
die niet de hunne zijn,
en zich houden aan
riten en rituelen.
Sinds de oorlog begon,
weet ik zeker
waarom vrouwen
auto rijden –
zelf naar het kuuroord
met hun kroost,
en ze vegen ook nog,
erop ademend,
elk vlekje af
op glas, spiegels,
tegels en vloeren.
Sinds de oorlog begon,
weet ik zeker
waarom vrouwen
urenlang aan de telefoon
de tijd wegkletsen met familieleden,
onder de douche luisteren
naar de president
en andere politici,
meubels verplaatsen –
(wat fijn dat er niets ingebouwd is!!!)
schilderijtjes ophangen,
foto’s in lijstjes zetten.
Sinds de oorlog begon,
weet ik zeker
waarom vrouwen
kinderen te veel laten eten,
ze te veel zoet geven,
het bed opmaken,
op tijd de handdoeken wisselen
(zelfs in de keuken).
Sinds de oorlog begon,
weet ik zeker
waarom vrouwen
alles doorstaan,
onverzadigbaar ontvlammen
voor vreemden
kinderen willen,
kleren vouwen,
strijken,
het leven delen
met schoonmoeders,
niet jaloers zijn op
oude rivalen.
Sinds de oorlog begon,
weet ik zeker
waarom vrouwen
hun carrière opgeven
omdat bij hun kinderen
de tandjes doorkomen,
en zich daarbij voorstellen,
dat die kinderen
heel snel weer
een appeltje zullen eten
of de keel van de vijand
zullen doorbijten.
Sinds de oorlog begon,
weet ik zeker
dat vrouwen
bij het ochtendgloren uit bed springen
voor dit alles,
om ooit weer
de kans te krijgen
dit allemaal
niet te doen,
maar in plaats daarvan uit te slapen.


* * *

Ze waarschuwen ons:
ʻBurgers, wees voorzichtig,
heb geen heimwee naar de Sovjettijd!ʼ.
We begrijpen het wel,
dat mag natuurlijk niet,
natuurlijk, er is niets om naar terug te verlangen.
Alles rondom ons was zo
kleurloos en zonder smaak,
zelfs een masochist
kon daarvan niet
met volle teugen genieten.
Maar de Sovjettijd zelf
was een verbod,
we hebben heimwee
naar ʻVerbieden is verbodenʼ,
en dat op zichzelf
geeft ons toestemming
om het te gaan missen.
Tenslotte,
waar jeugd is, is heimwee,
maar soms wordt de jeugd uitgerekt
over meerdere generaties.
En kunnen mensen
die er nooit bij geweest zijn,
gaan verlangen
naar de Habsburgers,
naar de jaren 90,
naar het jaar 68,
naar het jaar 69,
de heldhaftige Oorlog,
de zegevierende Revolutie,
het vreedzame Algerije,
Berlijn vroeg in de ochtend,
Kiev laat in de avond,
de tv-soap Californië,
Lviv tussen twee ontijden,
het Drohobytsj van Bruno Schulz,
en ook nog,
naar gedichten die geschreven zijn
naar de regels van de meetkunde,
en die daarom als beste ervaren worden
wanneer ze gelezen worden van papier,
in stilte:
haakje, punt, komma,
drie pauzepuntjes, streepje, haakje.
Hoewel, misschien
is het wel helemaal geen heimwee,
maar proberen je voor te stellen
hoe het eten van toen smaakte,
hoe ze in het decor van toen
met elkaar vrijden,
hoe ze probeerden
van elkaar te houden,
hoe ze wedijverden in geluk,
hoe ze zich gedeisd hielden.
De stemmingen van de volwassenen,
een kind drijft ze door
tot in het absolute.
Aan den lijve ondervinden
de uitzichtloosheid van volwassenen,
dat is misschien
hoe gelovigen zich voorstellen
dat Hij zijn eigen wanhoop uitdrukte
in een geheim teken,
hun GOD.
Op de meeste vragen,
die ik als kind had,
heb ik nog geen antwoord gekregen.
Het kan zijn omdat
voor gebruiksvoorwerpen
de instructies beter geschreven zijn,
dan voor mensen.
Al deze vragen
stelt mijn kind bij herhaling aan mij,
het kind in mij,
en het kind dat uit mij kwam.
Want dat is de grootste waarde van het kind zijn:
altijd door vragen stellen,
alles in twijfel trekken.
Niet lang geleden
verdiepte het zich in financiële wissels,
en raakte het geïnteresseerd in:
waarom zijn vlaggen zo heilig,
zelfs die,
die ze verkopen
in een tweederangs
souvenirwinkel.
Let op het geld.
En op het heilige, het heeft geen prijs.
Maar ook priesters
en zelfs parochianen
betalen voor hun gewaden
Wanneer en wie kondigde
het sacrale karakter af
van de collectieve
rituele voorwerpen?
Want die van ʻOud Oekraïneʼ,
juist zij leren de kinderen
om als waardevol te zien:
de heilige broden,
de tarwevelden,
een klein meisje
dat in een rechte lijn rent...
Je kunt je afvragen,
wie maakte dat ooit mee?
Hoeveel generaties
moet je teruggaan
naar de jeugd van iemand
die oploste
in een veld vol korenbloemen,
dat ligt naast een veld met boekweit?
En zou iemand dat nog kunnen
zoals vroeger?
Ik ben verbaasd:
hoe kún je terugverlangen
naar iets uit de lijst hierboven?
Het is allang bekend
dat al het pastorale
eigenlijk een dekmantel is
voor het moeras, het misbruik,
voor onwetendheid en alcoholisme.
Maar dát is nou net de kern,
dat heimwee
niet gaat over het herbeleven,
maar over het verlangen zelf.


* * *

Pas net kregen wij
Luiers en maandverband,
Het is gebleken
Dat we onherroepelijk
De planeet vervuilen;
Tijd om terug te grijpen
Op de lappen;

Pas net konden wij
In losse stukken
Een kip kopen
In onbeperkte hoeveelheden:
Een hart, als je wilt,
Een vleugel, als je wilt,
Het is gebleken
Dat ze de dieren
In de vleesindustrie
Niet voldoende
humaan behandelen;

Pas net is het taboe af van
Vrije seks en passie,
Het is gebleken
Dat niet iedereen die wil
In dezelfde mate,
Dus we moeten
De passie doden
Met overbodige vragen;

Pas net
Zijn we gestopt met het wassen
Van plastic tasjes
En ze te drogen op de waslijn,
Het is gebleken
Dat we daarmee moeten doorgaan;

Pas net
Zijn seizoensfruit en groenten
Beschikbaar gekomen
Het hele jaar door,
Het is gebleken dat
Aardbeien in februari
Helemaal
Hun prijs niet waard zijn;

Pas net
Werd ons verteld,
Dat God weer liefde is,
Maar het is gebleken,
Dat niet elke liefde
De juiste is;

Pas net
Was er gewoon weer water
Van 6 tot 9,
Het is gebleken
Dat de kraan dicht moet
Als je je tanden poetst
Of je scheert;

Pas net
Was meertaligheid en diversiteit
Weer in zwang gekomen,
Het is gebleken
Dat talen,
Dat is niet alleen maar taalkunde;

Pas net
Kwamen medicijnen beschikbaar
Die het mogelijk maakten
Dat je niet meer dan drie dagen
Thuis bleef bij ziekte,
Het is gebleken
Dat het beter is in isolatie te gaan
Bij het minste ongemak;

Pas net
Werden de vliegtuigen
Goedkoper dan treinen,
Het is gebleken
Dat goedkoper
Niet betekent beter;

Pas net
Kregen we entertainment
Non-stop beschikbaar,
Het is gebleken
Dat traagheid en verveling
Je dwingen
Actiever te worden;

Pas net
Was huidskleur
Niet langer belangrijk,
Het is gebleken
Dat black lives matter;

Pas net
Waren we gestopt een pot voor zure room
Naar de winkel te dragen
En flesjes voor kefir af te geven,
Het is gebleken
Dat één pot voor hergebruik
Beter is dan vele eenmalige;

Pas net
Werd het mogelijk
Veel vragen te stellen,
Het is gebleken
Dat iedereen therapie nodig heeft;

Pas net
Kwamen grote krachtige auto's
Voor iedereen beschikbaar,
Het is gebleken
Dat we ze binnenkort
Inruilen voor elektrische;

Pas net
Werd ons verteld
Strooi je vuil niet om je heen
En waag het niet
Alles te zeggen wat je denkt
Maar te doen wat je wilt,
Het is gebleken
Je kan om alles lachen
Maar niet om iedereen.