Tijdschrift voor Slavische Literatuur

ik denk de hele tijd aan geld
aan dat ik geen geld heb
aan dat ik weinig geld heb
aan dat ik niet genoeg geld heb
aan waar ik geld vandaan zou kunnen halen

anderen hebben wel geld
sommigen hebben zelfs veel geld
ik weet dat ze mij geen cent zullen geven
ze zullen zeggen dat ze het door hen verdiende geld
zelf hebben verdiend en zelf zullen uitgeven
wat wil je bedelares luiwammes praatjesmaakster
waarom in hemelsnaam zouden we jou ons zuurverdiende geld
geven
ga zelf wat verdienen

we hebben nu een economische crisis
en ik kan geen werk vinden
waar heb je vroeger aan gedacht
vroeger lag het geld op straat
waarom heb je het niet opgeraapt
waarom heb je het niet gespaard niet opgepot
waarom niet opzijgelegd voor slechte tijden
ook vroeger had ik geen geld
ook vroeger had ik nooit genoeg

dit is gewoon jouw probleem
nu lijden alleen stommeriken
verstandige mensen speculeerden op de beurs
verstandige mensen kochten groene briefjes
verstandige mensen bouwden eigen huizen op grond
die een Bekend Persoon had beloofd aan de joden te geven
maar toen uit vergeetachtigheid of uit tijdgebrek
of als experiment
aan een geheel ander volk gaf
en daarom werd het bouwen van een eigen huis op deze grond
voor joden een godgevallige daad
een eervolle nationale verdienste
waar de autoriteiten op allerlei manieren bij hielpen
met geld uit de bodemloze zak van de staat

zodat nu, nu er een economische crisis is gekomen
verstandige mensen geld hebben
en eigen huizen op beloofde grond
en zelfs als de belofte niet gestand wordt gedaan
zullen de verstandige mensen niets verliezen
maar alleen nog meer geld krijgen
als compensatie uit diezelfde zak

ook vroeger had ik geen geld
maar nu heb ik helemaal niets meer
intussen is de rekening gekomen voor de telefoon,
voor de elektra het gas het water
en voor de hypotheek van de flat
de koelkast is helemaal leeg
met de winter voor de deur moet ik winterkleren kopen
en petroleum voor de petroleumkachel
bovendien heb ik slechte tanden
en is de afvoer van het toilet verstopt
ik weet niet waarmee ik moet beginnen
onze beschaving staat het niet toe
met rotte tanden rond te lopen of het zonder toilet te stellen
en de tandarts en loodgieter zijn heel duur

*

liefje u bent een intelligente vrouw
bent u echt zo aangetast door de westerse geest
kunt u echt zoveel aan geld denken
geld bestaat om het uit te geven
en niet om eraan te denken
je leeft tenslotte niet om het geld
(blijkbaar kennen anderen een geheim dat ik niet ken)
er zijn zoveel belangrijker dingen dan geld
(welke dan welke dan laten ze me het geheim openbaren)
het geliefde land het geliefde gezin het geliefde werk
(in de winkel gaan ze er niet mee akkoord dat je pas later betaalt)
god liefde vriendschap de toekomst van de mensheid
(er kwam alweer een rekening voor de telefoon het gas en de elektra)
houd van je naaste als van jezelf geef hem je laatste hemd
(uit het toilet dat stuk is komt een vreselijke stank)
het grote israël van zee tot zee
vanuit het nabije oosten het licht onze kracht in onze thora
niet zo cynisch zijn liefje
dat past een joodse vrouw
en russische intelligente niet

*

vandaag op de markt in de oude stad
strekte een oude arabische bedelaar en jonge bedelaars
hun handen naar me uit en riepen money money
en ik reageerde volstrekt oprecht money money
ze keken met afschuw naar me

*

op de radio zingen ze veel prachtige liedjes
over een onderwerp dat me raakt
bijvoorbeeld

geld zegt papa heb ik niet
gaven ze mij
maar krediet

of

de beurs is gecrasht
de mensen beëindigen hun leven
de messias zegt men sprong van het dak
is nu ook afgeschreven
dit is blijkbaar waar
en daarom
komt de messias niet
en belt bij niemand aan

maar het meest waarachtig en vertrouwd
is het allerkortste liedje
dat de hele wereld kent

leumi bank¹
leumi bank
de ene mens is kassier voor de ander

*

ik breng veel tijd door in de bank
daar verkoopt en koopt men geld
verkoopt en koopt men vanzelfsprekend voor geld
de bank brengt een bepaald percentage voor zijn service in
rekening
op het eerste gezicht zelfs een hoog percentage
maar als je nagaat hoe groot de waarde van het geld is
en hoe moeilijk het is zonder geld op de wereld te leven
dan lijkt dit percentage niet zo vreselijk hoog
wat kan er tenslotte waardevoller zijn dan geld
wat anders is er dat het armelijke menselijke bestaan
zo gemakkelijk en fraai maakt
je koopt geen onsterflijkheid voor geld
maar zonder geld ga dan maar liggen en sterf
je zou bij god willekeurig wat willen betalen
om zoiets waardevols te krijgen

ik zou dat bijvoorbeeld graag willen betalen
maar het treurige is dat ik geen geld heb
ik heb helemaal geen geld
ik heb niet genoeg voor mijn eten en mijn tanden
voor het repareren van het toilet en het maken van mijn toilet
voor een cadeau voor de verjaardag van mijn beste vriendin
voor het kopen van nieuwe lakens
in plaats van de op de draad versletene moskouse
voor vers vlees uit de niet koosjere winkel
en voor koosjer ijs heb ik ook niet genoeg
en zelfs kip het geliefde nationale voedsel
zal ik me niet kunnen veroorloven

ik heb geen geld genoeg voor vakantie
om een hele lange maand weg te gaan
en te genieten van de zee en de zon
(onwillekeurig denk je met weemoed terug aan de regelingen in
je vroegere vaderland
daar wisten ze te zorgen voor de mensen
daar gaven ze iedereen naar verdienste
en lieten ze je zelfs bijna voor niets vakantie houden)

ik heb niet genoeg geld voor een telefoongesprek
met wie ver over zee is achtergebleven
en voor het sturen van een expresse brief
zodat die heel snel bij mijn verwanten en vrienden komt
voor een tweedehands boek uit de russische boekwinkel
en voor een nieuw boek heb ik al helemaal niet genoeg
om kort te gaan ik heb absoluut geen geld
ik had het niet en ik zal het ook nooit hebben

*

en toch

en toch

toch

heb ik op een of andere manier

hoe dan ook

ergens

in de diepste diepte van mijn ziel
in de geheime kamers van mijn bestaan
onder de vloerplank van mijn onderbewustzijn
onder de dunne matras van mijn leven
in de wangzakken van mijn tweevoudige ik
met andere woorden in de bank leumi le-israel
toch een beetje geld
verdiend onbekend hoe
uitgespaard onbekend waarop
ach een héél klein beetje bijna niets
maar er is toch iets
en dit stelt me in staat de mensen moedig in de ogen kijken
en het lot van mijn land met allen te delen

en ik heb ook nog een chequeboek
en een magische kaart die een gaatje opent in de muur
waar rijkelijk geld uit komt
(als ik het er eerst heb ingelegd
heeft de bank het voor mij zo prachtig geregeld
dat wat ik er in leg
bijna helemaal weer bij me terugkomt)
en een andere kaart met toverlettertekens
ik loop daarmee door de stad als een keizerin
koop wat ik wil betaal geen cent
en niemand zegt iets lelijks tegen me
de rekening komt pas over een maand
via de bank leumi le-israel
wat zijn die banken toch goed
ze laten een arm mens niet verloren gaan
en in een maand kan er veel gebeuren
de rekening kan onderweg zoekraken
misschien win ik in een loterij
misschien sterft een rijke oom
en laat mij een erfenis na
misschien ga ik zelf dood
misschien gaat de hele staat failliet
komt er een nieuwe baas in de zaak
die tien oude sjekels neemt voor een nieuwe

om kort te gaan ik breng veel tijd door in de bank
ik ben een uiterst beschaafd mens geworden
een groot specialist in bankzaken
de bank is een onvervreemdbaar deel van mijn leven
de kloppende pols van mijn staat
waarop ook ik trots mijn hand houd

*

mijn bank werkt niet in de namiddag
dat wil zeggen hij werkt maar de deuren zijn gesloten
daar achter die deuren tellen ze ons geld
daar in het halfduister in de stilte in de koelte
vinden geheimzinnige processen plaats
van natuurlijke selectie
en kunstmatige teelt van geld
daar stroomt onder druk van een onbekende kracht
het geld van de ene rekening naar de andere
in de regel van kleine rekeningen naar grote
daar verborgen in de diepten van ontelbare mappen
rijpt ook mijn kleine som
rijpt zwelt dijt uit
wordt dik en rond door het in zich opnemen van vitaliserende
procenten
parallel met het groeiproces
gaat een omgekeerd proces
hoe dikker de som wordt
hoe magerder het geld
je kunt er steeds minder mee kopen
de raadselachtige wetten van de natuur
zijn niet te begrijpen voor het menselijke verstand

in de bank is een prachtig machientje
je legt er een slordige stapel papiertjes in
van die waardevolle staatspapiertjes
en er komt een keurig dik stapeltje uit
op een scherm geteld met groene cijfers
ach had ik ook maar zo’n machientje
en slordige stapels papiertjes
het kan zelfs wel zonder machientje
ik zou ze zelf heel goed tellen
en in dikke stapeltjes leggen
ik zou er met liefde een papieren lintje om doen
met de hand er cijfers op schrijven
de hoofdzaak is dat er flink wat papiertjes zijn

*

liefje u bent een intelligente vrouw
en niet zo maar iemand uit een dorp
het is bij u een soort waanidee
altijd alleen maar geld geld en geld
en waar zou u geld aan uitgeven
als u veel zou hebben
ach ik zou wel weten wat ik ermee zou doen
ach ik zou zonder zorg leven
ik zou kopen ik zou kopen ik zou kopen
a u t o f l a t r e i s n a a r h e t b u i t e n l a n d
v i d e o s t e r e o k l e u r e n t e l e v i s i e
ik zou de loodgieter laten komen

ik zou nog een keer de loodgieter laten komen

en nog een keer

ik zou kronen op mijn gebit laten zetten
drie kronen
vijf kronen
zeven kronen – twee bruggen rechts en links
en nog twee bruggen boven en onder
tweehonderd dollar per kroon
vierhonderd dollar voor een brug
dat is al drieduizend van die groene briefjes

ach ik zou wel weten hoe mijn geld uit te geven
ik zou niet gewoon een auto kopen
maar de grootste en duurste
twee auto’s drie auto’s vier auto’s
een auto voor elk lid van het gezin
de baby’s niet uitgezonderd
ik zou niet gewoon een flat kopen
maar ik zou een villa laten bouwen aan de kust van de
middellandse zee
met een garage een zwembad een tennisbaan
een fins badhuis en een gymnastiekzaal
en een grote amerikaanse keuken
wie weet wat dat is
maar in alle betere huizen is er een amerikaanse keuken
betegeld met wit marmer van het eiland paros
in mijn huis zal die dus ook zijn

en ik zou een bediende in huis nemen
of zelfs een paar een man en een vrouw uit thailand
de thailandse moet boodschappen doen schoonmaken en koken
de thailander voor de tuin en de tennisbaan zorgen

ik zou schilderijen aan de muur hebben
veel veel schilderijen
zoals dat past in een huis van een ontwikkeld iemand
zoveel dat zelfs de buren jaloers zouden zijn
en ik heb niet gewoon maar buren
maar de fine fleur van de samenleving wat je noemt de elite
zelfs in de toiletten waarvan ik er drie of vier heb –
en die nooit verstopt zouden raken
en zelfs als ze verstopt zouden zijn
kon ik al was het iedere week de loodgieter laten komen
en toch zou ik nog geld over hebben –
zelfs in mijn toiletten zouden schilderijen hangen
uit de beste galerieën van tel-aviv
zo wonen de mensen in de amerika’s en de europa’s
en wij sorry echt niet slechter

als ik nu niet gewoon veel geld zou hebben
maar heel erg veel geld
dan zou ik me serieus bezig moeten houden met het beleggen
van mijn geld
om daar nog meer van te maken
ik zou natuurlijk veel
waardepapieren hebben obligaties en aandelen
allerlei spaartegoeden
en gunstige beleggingen
ik zou natuurlijk op de beurs speculeren
maar alleen wanneer dat niet gevaarlijk is
zoals bijvoorbeeld in die gezegende periode van zeven jaar
die vrij kort geleden is afgelopen
toen armen en rijken zonder onderscheid
maar een wens hoefden uit te spreken
of de autoriteiten vervulden die onmiddellijk
zonder het geringste verlies voor de staatskas

integendeel hoe meer geld
er werd verstrekt aan het dankbare volk
hoe meer er in de kas kwam
totdat het tenslotte zoveel werd
dat ook de privéportemonnees en schatkistkoffers
van overvloed begonnen uit te puilen
onbegrijpelijk waarom de huidige machthebbers
het gemunt hebben op de welvaart van het volk
waarom willen ze de geldpersen stoppen
waarom doen ze zulke verwoede pogingen
de hoeveelheid geld dat in omloop is te verminderen
veel geld is immers altijd beter dan weinig geld

toen was het heel aangenaam om op de beurs te speculeren
want verliezen was onmogelijk
nu zijn de beurs de banken de waardepapieren
en de beleggingen in de economie
bij ons allemaal heel onzeker geworden

met geld kun je niet zorgeloos omspringen anders raak je alles kwijt
zoals die simpelaars hun geld kwijtraakten
die dat bij nationale banken hadden ondergebracht
in die toverpapieren van de bank die altijd hun waarde behouden
de zogenaamde kleine mensen
nou ja net goed
zo gewonnen zo geronnen
weinig verliezen is niet verschrikkelijk

wij zijn echte mensen met echt geld
kunnen ons niet veroorloven met geld te strooien
ik zou er een betrouwbare plaats voor vinden
en ik zou me daar niet eens voor hoeven in te spannen
mijn geld zou langs de bekende wegen
zelf naar een overzeese staat stromen
in die staat gaan de banken niet failliet
er is daar geen inflatie noch deflatie
het belangrijkste daar weten ze het bankgeheim te bewaren
het is een burger daar ten strengste bij de wet verboden
te zeggen hoeveel geld hij op de bank heeft staan
zelfs als een belastinginspecteur hem dat vraagt
zulke wetten begrijp ik
in zulke wetten kun je vertrouwen hebben
het is de moeite waard tot zo’n staat toe te treden
de plaats van de burger is daar waar zijn geld is.

*

de ellende alleen is dat ik geen geld heb
ik had het niet en zal het ook nooit hebben
ik leef daarom in de hoop op een wonder
niet voor niets woon ik in een land van wonderen en tovenarij
die ook op het geld betrekking moeten hebben

er zijn bij ons twee soorten wonderen
de ene is gewoon
een waar ons volk aan gewend is
de goede god kijkt vanuit de hoogte hoe ik lijd zonder geld
heeft medelijden met zijn schepsel
en zendt me langs zijn ondoorgrondelijke kanalen
een teder geldelijk teken
maakt op mijn rekening een renteloze lening over

nog wonderbaarlijker is het tweede mogelijke wonder
ik stop met klagen en wenen
stop met hopen op god en de beurs
op de regering
en op de fooien van de federale staat
ik stroop mijn mouwen hoger op
en begin met mijn eigen handen geld te verdienen

persoonlijk
hoop ik meer op een wonder van het eerste soort
dat is veel waarschijnlijker.