Tijdschrift voor Slavische Literatuur

Nu weet je het: sommige werkelijkheden blijven jaren en jaren door de stad waaien, heen en weer slingerend, andere hechten zich echter bruusk en onmiddellijk aan pleisterwerk, aan boomschors of op een nauwkeurig bepaald punt aan de huid van een vreemde.

Tegenwoordig weet je het, maar toen dacht je dat ze allemaal onherroepelijk zouden verstarren om in de diepte boven het plafond te verdwijnen waar een wijd welvend universum gaapt.

Een kobold slaat echter vertrouwelijk een arm om je schouder, want jij zat immers in de trommel waarop hij bonkte. Kon hij de ‘g’ maar uitspreken! ‘Er-gaapt-niets, er-gaapt-daar-he-le-maal-niets!’

En aangezien je honger hebt als een beest dat weken en maanden weggedoken heeft gezeten in de verschroeide kuilen van het eiland, niet in staat om de geïdealiseerde contouren ervan te begrijpen, neem je graag genoegen met de harde korst van wat je hebt meegemaakt: een voorbije scène en het kale bot van een beeld.

* * *

Twee ambulancebroeders in het oranje binden haar vast op de draagbaar en slaan de deuren dicht. ‘Ik ben net als die kikker’, zegt ze tegen de nauwe ruimte waarin enkele jaren zijn samengebald. ‘Die kikker uit de put; toen die voor het eerst de zee zag, barstte zijn schedel.’ Dan rijden ze weg, de stad door, remmen op kruispunten en trekken op, stuitert ze op en neer, haar hand steunend tegen het plafond en kijkt omhoog, waar de lucht vol wolken is, februariwolken, losgeslagen door de wind en bewegend in tegengestelde richting; krakend en donderend breken de wolkenschotsen uit de ijsmassa en drijven naar een heel andere hemel dan deze; uit die beweging spuit iets wat een naam heeft, maar welke naam is het ook alweer.

‘Drinken… mag ik iets drinken alstublieft…’ Ze weet het al. Die naam is dorst. Ze heeft nog nooit zo’n dorst gehad.

Een roodharig hoofd draait zich naar haar om, de in de dikke nek getatoeëerde naakte vrouw kronkelt tot een abstractie.

‘He’k nie, m’fou... rust’ch maa, ja? Wie benne d’r so, daa cheef’n su fast te drinke...’

‘Eén slokje water maar…’ smeekt ze opnieuw als de rooie voorin een flinke slok uit een petfles neemt.

Waar ik ook heen word gebracht, het enige wat ik nu bij me heb, is deze pukkel. Zou Visje weten wat een pukkel is? Of een ransel? Of een struintas? Als ik weer terug ben… En bij de wolken waar ze naar staart, voegen zich de platte daken van hoogbouw, siemuns maaikrosoft hjoelit pekkert.

Verlangend naar water rukt ze aan de riem. Eén enkel teugje maar. Vocht voor haar gebarsten lippen. Ze probeert op een scheldwoord te komen. Maar die is ze in al die jaren met Dalibor allemaal vergeten. De waaier van grofheden is dichtgeklapt.

‘Efk’s ch’duld, m’fou! Wie benne d’r so! Op mij mot u nie boos worre, ik goa daa nie ofe, da mot iem’nd ans beslisse offu wate mach…’

Wat is dat in godsnaam voor dialect? Misschien heeft ze alleen de pech dat ze in een mop is blijven steken, waar de rooie zich juist in verstrikt en maar niet tot de clou kan komen, en pas als die sukkel hem eindelijk helemaal aan de chauffeur heeft verteld, kan zij in dat moment van pijnlijke stilte uit zijn mond glippen en linea recta naar huis gaan.

Wie benne d’r so. Maar waar dan? Het papier, door iemand aangestoken om het bewijs uit te wissen, verbrandt langzaam in de wastafel. Via haar droge lippen, terwijl oude bladeren en droge takken onder haar voeten kraken, laat ze zomaar – droogweg en krakend en stilletjes – lettergrepen ontsnappen en de hemel omfloerst haar dorst en iets machtigs ontneemt haar volledig het zicht: er is geen weg meer en geen ambulance ergens vandaan en naartoe, er is geen heuptas meer en geen herinnering aan Visje: de dorst heeft haar pinken gekromd en haar lever doorboord, haar hele wezen uitgewrongen en de lap die overbleef weggesmeten in de woestijn.

Visje, jij wist niet wat er allemaal in een pukkel moest, als we gingen wandelen, naar het Šárkadal, het Prokopdal of langs de rivier de Berounka via de gele route, langs de zomerhuisjes, op gympen. Tussen ons en dat baken van vroeger, tussen mij en jou stapelde ik een berg leugens die ik nooit kan wegharken. Wordt dat soort gympen eigenlijk nog gemaakt?

Maar nu heb ik geen pleisters in mijn struintas, geen vaccinatiebewijs en geen brood met van die houdbare worst waar de hele boel altijd naar ging ruiken; ik zou je een sms’je moeten sturen, zolang er nog tijd is, zodat jij je geen zorgen maakt, zodat je morgen niet in paniek belt met alle ziekenhuizen en eerstehulpposten en mortuaria, maar mijn vastgegespte lichaam is versteend tot een standbeeld. Ik probeer mijn arm op te tillen: hij is van zandsteen, van graniet, van marmer. Hij hoort niet bij mij. Hij ligt onbeweeglijk als de poot van een sfinx langs een vreemd lichaam.

Ze rijden een eeuwigheid. Op het dak van een glazen gebouw dat ze passeren, ziet ze werklui, ze installeren een lichtreclame. Ze stijgt ernaar op, het is reclame voor het biermerk Staropramen die bestaat uit gekleurde gloeilampen. Ze zweeft en drinkt van dat bittere, koude, fonkelende roestbruin, terwijl ze strak naar haar pantoffels kijkt, die omhoogsteken naar de wolken boven de ambulance, opeens fascineren ze haar, ze zijn paars en pluizig, het zijn vast en zeker goedkope van de vietnamees, ze heeft ze van mama gekregen met kerst; de roodharige kijkt verbaasd om, dat mens lacht nu als een gek, want ze denkt dat zoiets afschuwelijks als die pantoffels aan haar voeten een gelukkige afloop garanderen.

Vluchten. De benen nemen. Wegvliegen, meteen zodra de ambulance als een witte larve openspringt.

‘Waar brengen jullie me naartoe?’

Het vrouwelijke naakt, uitgestrekt in rossig lichaamshaar, verroert zich niet, de kerel heeft zijn dialect ingeslikt en staart opnieuw stom voor zich uit naar de weg. Maar nu gaapt hij zo heftig, dat de tot dan toe liggende jongedame heel snel overeind komt en een beetje groen wordt. Misschien komt het doordat ze langzaam een ijskoude mojito drinkt. Maar die drank heeft zíj toch besteld! Ze zit toch met mama in het kubistische café en de ober zet net twee glazen voor hen neer en een schoteltje met een slagroomkransje. Een vierkant kransje uiteraard, ze zijn immers in een kubistisch café. Een pianist gaat achter de vleugel zitten, tot hier is te horen hoe al zijn gewrichten kraken, vermoeid tast hij naar de toetsen.

‘Ik wilde met je praten, en nu dit...,’ zegt mama bij de eerste dreunende akkoorden. Ik, niet de getatoeëerde, nip van de mojito en ik lach, want: ‘Mama, hoor je wat hij speelt?’ En de versleten stembanden van de pianist krassen sentimenteel in het Russisch:

Zwarte ogen, vurige ogen
Vurige en prachtige ogen
Hoe bemin ik u,
Hoe vrees ik u
Blijkbaar zag ik u
Op een ongelegen moment…

Mama gelooft niet dat het toeval is, dat niet ik de pianist om dat liedje gevraagd heb, en voldaan drukt ze haar lepeltje in het kubistische kransje.

‘Waar brengen jullie me naartoe?’ Ze schreeuwt niet. Haar schreeuw is beteugeld. Ze toomt haar toon in zodat een heel gewone, zakelijke, min of meer fatsoenlijke intermenselijke conversatie mogelijk is. Maar de nek had er het zwijgen toe gedaan. Hij vertelde zijn collega achter het stuur zelfs geen moppen meer over zigeuners en flikkers.

Plotseling houdt de ziekenwagen stil. Er is een deurtje dichtgeslagen. Een hele tijd gebeurt er niets.

Ik droom, en echt niet over een mojito, dat zou ik niet durven: ze halen gewoon water, ze zullen me te drinken geven. Ik ben tenslotte geen ding dat ze vervoeren. Een stuk zandsteen met pantoffels aan. Ergens bij de wc van een pompstation gaan ze de petfles met water vullen en koffie halen uit de automaat, de bestuurder met suiker en de ambulancebroeder zonder, en nemen ze belegd stokbrood en crackers met speksmaak. Uit het wegdek voor de auto spuit nu zowaar een geiser. Boven de stad barst een wolk open die een stroom water regelrecht in mijn mond mikt. Beneden op Můstek buigen drie gezette, lachende brabbelende Italiaanse vrouwen zich over naar een drinkfonteintje op een hete zomerdag, 16 juli om 13.15 uur in 2008. Of was het een ander moment? Maakt het uit?

Ik houd mijn handpalmen onder een bron die ergens hoog in de bergen ontspringt, je bent bij me; ik volg je gebogen fragiele meisjesrug en je energieke niet-meisjesachtige tred, die zegt: jeetje, hang toch niet steeds in bed met die dips van jou en sta op en loop, ga, vooruit, stap, marcheer het eruit door het landschap en klauter heuvel op en ren heuvel af, adem diep in, zoals mama altijd tegen je zei toen je een klein meisje was, jezus, je puft alsof je aan het bevallen bent, je moet diep inademen! zuig de geur op, kijk wat er waar ritselt, wat voor boom, dier of steen, daar een ingestorte jagerspost met daaronder eekhoorntjesbrood. Wanneer heb je voor het laatst wit eekhoorntjesbrood gevonden? en de wind in de boomkruinen en tussen je vingers spinrag, op je schouder zit een mug in een druppel van je bloed.

Je laat me drinken uit je handpalmen, dat lukt niet echt, mijn gezicht wordt hooguit nat. We hebben nog tien kilometer te gaan en mijn voeten zijn een en al blaren. Opeens het landschap dat zich uitstrekt beneden in de vallei, in het licht van de ondergaande zon. Ik omhels je, alsof het de laatste keer is. Waar is dat moment gebleven? Wie zal het terugvinden in mijn lichaam, nu verstard tot een beeld? Waar is dat moment... wie zal het kunnen vinden... en jouw tong in mijn mond, de smaak van bramen, jouw speeksel, leven.

Eindelijk. De rooie had de deur geopend en weer hard dichtgegooid. Op de stoel naast haar was iemand in een leren jasje neergeploft, zijn vierkante kunststof bril stak naar voren. Hij leek een beetje op Andy Warhol.

‘Heeft u niet iets te drinken? Ik heb vreselijke dorst,’ fluisterde ze toen ze weer wegreden.

Hij gunde haar nauwelijks een blik waardig. Waarschijnlijk was hij niet erg geïnteresseerd in het ingesnoerde beeld met de paarse pantoffels en een pukkel uit het jaar nul op de buik. In de haast had ze niks anders gevonden in de doos van As. Hij keek de andere kant op en zei geen woord.

Ik laat me waar dan ook naartoe brengen, Visje, om goed te maken wat ik je heb aangedaan: ik zal door de gangen van het ziekenhuis banjeren, ik laat een slang in mijn ingewanden steken en ’s nachts zal ik me toedekken met het gemurmel van zieke oude vrouwen en hun nakomelingen aan de doorgelegen bedden, nakomelingen balend van de verspilde tijd in de walgelijke stank van het ziekenhuis; als boetedoening zal ik het eindeloze geleuter van de wereld en de krijsende kreten van de kobolds toelaten in mijn hoofd.

Zie, kijk maar, hoe slap en moe ik naar de luchtplaats van de gevangenis loop en hoe ik saus uit het etensblik op mijn sweatshirt kwijl als ik eet en hoe mij ’s nachts de hongerige handen van dievegges betasten; ik zal me storten in gebeden, ijzig als de Moldau in januari, of ik verstar voor altijd in een bel van zwijgen; en dan, spring naar voren, lig en rechtop, rechtop en lig, ik loop rond de berg Kailash, waarboven gieren cirkelen en aan de voet waarvan jouw grootvader in stukken gehakt wilde worden, als hij dood was.

Waar dan ook naartoe, alleen niet naar de Tuin.

En weer hobbelen ze door de stad over kinderkopjes, over asfalt, blijven staan voor stoplichten. Op een gegeven moment draait Ema zich op haar zij, voor zover de buikriem haar dat mogelijk maakt, en geeft over. Geeft over onder de voeten van Andy Warhol. Op de vloer van de ambulance glinstert een kleine kwal, de tekstbel van een cartoon, waarin ze vergeten zijn de tekst te schrijven.