Tijdschrift voor Slavische Literatuur

Willem G. Weststeijn

Kroniek van een opstand. Wit-Russische poëzie van augustus 2020

In de zomer van 2020 kwam het Wit-Russische volk in opstand tegen het autoritaire bewind van Loekasjenko. Duizenden mensen gingen de straat op om te protesteren tegen dat bewind, in Minsk, maar ook in andere steden. Even leek het erop dat het protest zou slagen en dat Loekasjenko het veld zou moeten ruimen, maar de – vreedzame – opstand werd met zoveel geweld onderdrukt dat na enkele weken het verzet gebroken was. Tallozen werden opgepakt en in de gevangenis gezet, velen vluchtten het land uit om elders het verzet te kunnen voortzetten of domweg om arrestatie te voorkomen.

De protesten bereikten hun hoogtepunt halverwege augustus, nadat bekend was gemaakt dat bij de recente verkiezingen Loekasjenko was herkozen als president met een meerderheid van meer dan tachtig procent van de stemmen. Dit evidente bedrog was de directe aanleiding voor de uitbarsting van het al maanden sluimerende verzet. In Minsk trok een menigte van 200.000 mensen op naar de regeringsgebouwen. Dat de keihard optredende ordetroepen erin slaagden het verzet te smoren is nog een wonder, maar tegen brute gewelddadigheid zijn maar weinigen bestand. En het Wit-Russische volk nam geen wapens ter hand en bouwde geen barricades, maar probeerde eerder op een vrolijke manier – velen droegen carnavalskleren of zwaaiden met bloemen – een einde te maken aan het oude bewind.

Joelja Timofejeva

De naar vrijheid snakkende Wit-Russen konden op veel solidariteit rekenen. Om het protest te ondersteunen publiceerde de Russische website polutona.ru, een website waarop de belangrijkste hedendaagse Russische dichters met hun werk verschijnen, van 11 tot 29 augustus iedere dag een aantal gedichten van Wit-Russische dichters, zowel in het Wit-Russisch als in een Russische vertaling. Sommige van de gedichten waren van dichters die al overleden waren, maar de meeste waren van levende, hedendaagse dichters, en een aantal ervan was nog maar net geschreven, als reactie op de recente gebeurtenissen. In totaal werd werk van 26 Wit-Russische dichters opgenomen. Een jaar later werden de gedichten bijeengebracht in een in Moskou uitgegeven boek, Vot oni, a vot my (‘Hier zijn zij, en hier zijn wij’). Uit die bundel heb ik twee dichters geselecteerd, Dmitri Strotsev en Joelja Timofejeva (Wit-Russisch Cimofiejeva).

Dmitri Strotsev (Minsk 1963) is opgeleid als architect en een zeer bekend dichter met inmiddels meer dan tien bundels op zijn naam. Hij schrijft in het Russisch, heeft in talrijke Russische literaire tijdschriften gepubliceerd en is in veel talen vertaald. Na de augustusopstand is hij gearresteerd en enige tijd in de gevangenis vastgehouden.

Joelja Timofejeva (1982) heeft Engels gestudeerd en is de auteur van verschillende dichtbundels, die vertaald zijn in onder meer Pools, Duits en Zweeds. Haar verslag van de opstand in augustus, Dagen in Minsk, is ook in het Nederlands verschenen (Atlas Contact 2022). Eind 2020 verliet ze haar land, samen met haar echtgenoot, de romanschrijver Olgerd Bacharevitsj.

TSL 91

>